राष्ट्रिय खाद्य बैंक लिमिटेड | दिगो कृषि उत्पादन हाम्रो अभियान || खेतालाको रुपमा पालिएका हाँसः उत्पादन बढाउन रोग कीरा नियन्त्रण गर्ने नयाँ प्रविधि

खेतालाको रुपमा पालिएका हाँसः उत्पादन बढाउन रोग कीरा नियन्त्रण गर्ने नयाँ प्रविधि

Rastriya khadya bank
२०७८ साउन २५

झापा, साउन २५ गते । तपाई हामीलाई सुन्दै आश्चर्य लाग्न सक्छ । हाँसले पनि खेतमा काम गर्छ भन्ने सुन्नु भएको छैन होला । यस्तै अपत्यारिलो अनौठो लाग्ने काम हाँसले गरिरहेका छन् । झापाका एक किसानको खेतमा दैनिक धान गोड्न खेतालाको रुपमा हाँसलाई खेतमा जोड्ने गरेका छन् । जिल्लाको गौरादह नगरपालिका ७ का धनञ्जय चुडालको खेतमा हिजोआज आठ सय वटा स्थानीय जातका हाँसले धान गोड्दै आएका छन् ।
नेपालमा पहिलो पटक निजी क्षेत्रबाट स्थानपना भएको राष्ट्रिय खाद्यान्न बैंक लिमिटेडको लगानीमा परीक्षण स्वरुप धान खेतीमा हाँस छोड्न थालिएको हो । राष्ट्रिय खाद्यान्न बैंक लिमिटेडका कार्यकारी अध्यक्ष शंकरनाथ उप्रेतीका अनुसार यो बर्ष हाम्रो परीक्षणको बर्ष पनि हो । नेपालमा पहिलो पटक जापानीज राइस डग फार्मिङ प्रविधिको प्रयोग गरेर धान खेतीमा लाग्ने रोग किरा नियन्त्रण गरी उत्पादकत्व वृद्धी गर्ने उदेश्यले खेतमा हाँसलाई धान गोड्ने खेतालाको रुपमा प्रयोग गरिएको हो । जसले गर्दा मानिसले धान गोडिरहनु पर्दैन । जापानमा सबैभन्दा बढी प्रयोग गरिन्छ । यसले अन्य अवस्थामा भन्दा २० प्रतिशत उत्पादन वृद्धी हुने जनाइएको छ ।
हरियो फिरेको धानखेत भरी सलह चरिरहेका हाँसले आफ्नो चारो खोज्ने खाने क्रममा धान खेतलाई गोड्ने गरेका छन् । यसरी धान खेतमा हाँसको चुच्चोले र खुट्टाले गराको माटो चलाउने गर्दछ । माटो निरन्तर चलाएपछि धानलाई गोडमेल पुगेर बढ्न आवश्यक मद्दत पुग्ने गर्दछ । हाँसले दैनिक धानखेतमा छोडिएका कारण अन्य झारपात समेत उम्रन पाउदैनन् । त्यस्तै धानको बोटमा लाग्ने किरा फट्याङ्ग्रा सबै खाने हुनाले हाँसलाई आहार पनि पुग्छ रोग नियन्त्रण हुन्छ अध्यक्ष उप्रेती जानकारी दिनुभयो । साधारण तया एक हेक्टर खेतमा दुई हजार हाँस छोड्न सकिने छ । एकातिर धानको उत्पादन बढ्छ अर्को तर्फ हाँस पालन समेत धान खेतमा सबैभन्दा राम्रो हुन्छ ।
धान रोपेको २२ देखि २५ दिनपछि मात्र धान खेतमा हाँस छोड्न मिल्छ । यसरी छोड्न सुरु गरिएका हाँस धानको प्रजाती अनुसार फूलखेल्नु अघिसम्म लगभग चार महिनासम्म छोड्न सकिन्छ । यो अवधिमा एउटा हाँसले ४ किलोसम्म मल दिन्छ । यो सबै खेतमा नै हुने भएकाले खेत मलिलो समेत हुन्छ । चार महिनासम्ममा हाँस बिक्री गर्न मिल्ने भएकाले यसबाट समेत राम्रो आम्दानी हुन्छ । यसले धान उत्पादनको लागनी समेत कम हुने गर्दछ ।
खाद्यान्न बैंकको लागनीमा गौरादह नगरपालिका ७ र २ वडामा गरि ११ जना किसानको ५० बिगाहा जमिन ठेक्कामा लिएर चार प्रकारका बास्मति धान खेती गरिएको छ । जस मध्ये तीन बिगाहा जमिनलाई जालीले घेरेर हाँस छोड्न थालिएको हो । यो परिक्षण सफल भएमा अर्को बर्ष ५० बिघा क्षेत्रफलमा नै हाँस छोड्ने योजना रहेको बताइएको छ ।
कार्यकारी अध्यक्ष उप्रेतीका अनुसार खाद्यान्न बैंकले नेपालका स्थानीय जातका बालीको संरक्षण गर्ने, नयाँ प्रविधि भित्र्याउने, खाद्य उत्पादन, भण्डारण, बजारीकरण गर्ने उदेश्यले स्थापना गरिएको हो । यो वर्षमात्र देशका हिमाल पाहाड र तराईका गरि २२ वटा जिल्लामा यस्तो कार्यक्रम सञ्चालनमा रहेको छ ।
तराईमा पुराना स्थानीय जात कालो नुनीयाँ, जसलाई जेठो धान पनि भनिन्छ । त्यस्तै वास्मति हाइब्रेड, टुडो कालो भएको (इन्द्रवली), रातो वास्मति लगाइएको छ । यस्तै पाहाडमा कोदो र फापर जातको खेती गर्न थालिएको छ । कुल ५ सय ९० जना सेयर सदस्य रहेको उक्त बैंकको दुई अरवको लागत पुँजी रहेको जनाइएको छ । कृषि उत्पादनको क्षेत्रमा मात्र आफ्नो लागनी रहने भएकाले यसलाई देशव्यापी अभियानको रुपमा अघि बढाउने लक्ष रहेको जनाइएको छ ।
खाद्यान्न बैंकको सेयर सदस्यहरु अधिकांश कृषि क्षेत्रका वैज्ञानिक, विशेषज्ञ, नार्कका बिज्ञ ब्यक्तीहरु, वातावरणविद्, कृषि सहकारीका सदस्य लगायतका रहेका छन् । यसरी सुरु गरिएको नयाँ प्रविधि प्रयोगले मुलुकबाट विस्थापित हुदै गएका किसानलाई पुन: खेती फर्काउने आशा राखिएको छ ।