राष्ट्रिय खाद्य बैंक लिमिटेड || अजोलाको खेती: गुलरिया, बर्दियामा पशुपालनका लागि जैविक मल र दानाको विकल्पको एक व्यवहार्य स्रोत

अजोलाको खेती: गुलरिया, बर्दियामा पशुपालनका लागि जैविक मल र दानाको विकल्पको एक व्यवहार्य स्रोत

Admin
२०७८ मङ्सिर ५

गुलरिया, ३१ अक्टोबर २०२१

राष्ट्रिय खाद्या बैंक लिमिटेडले त्रिभुवन विश्वविद्यालय, वनस्पति विज्ञान केन्द्रीय विभागका प्राध्यापक प्रा डा मोहन पन्थीको विज्ञ निगरानीमा बर्दिया जिल्लाको गुलरियामा अजोला नामको जलचर खेती शुरु गरेको छ ।

राष्ट्रिय खाद्या बैंकको खैरीस्थित कार्यालयमा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा डा पन्थीले गुलरियाले भने, “अजोला जैविक नाइट्रोजनको राम्रो स्रोत हो, जसलाई धान खेतमा जैविक मलको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ र पशुपालनका लागि राम्रो दानाको विकल्प हो । "

अजोला फ्री फ्लोटिंग फर्न हो। जीनसका छवटा ज्ञात प्रजातिहरू छन्: Azollapinnata एशियामा सबैभन्दा प्रचलित प्रजाति हो। अजोला खेतीको महत्त्व यस तथ्यमा निहित छ कि यो नीलो-हरियो अल्गल सिम्बियोन्टसँग मिलेर बस्छ जसले बिरुवाको द्रुत बृद्धिको लागि पर्याप्त वायुमण्डलीय नाइट्रोजन फिक्स गर्दछ। नीलो-हरियो अल्गल प्रजाति Anabaenaazollae हो र यो फर्नको माथिल्लो लोबको गुफाहरूमा बस्छ। तसर्थ, Azolla-Anabaena परिसरले जैविक नाइट्रोजन मलको स्रोत प्रदान गर्दछ र यसलाई जलीय हरियो मलको रूपमा लिन सकिन्छ र धान खेतीमा विशेष चासोको रूपमा लिन सकिन्छ। Azolla-Anabaena सिम्बायोसिसले प्रति हेक्टेयर 1 टन हरियो मल उत्पादन गर्न सक्छ, जसमा 3 केजी स्थिर नाइट्रोजन हुन्छ जुन 15 किलोग्राम अमोनियम सल्फेट वा 7 किलो यूरिया बराबर हुन्छ।

प्रारम्भिक चरणमा राष्ट्रिय खाद्या बैंकले गुलरिया–४, खैरीमा पाइलट प्रोजेक्टका रूपमा २५ बिघा जग्गामा हाँसपालनसहित ७ वटा स्वदेशी जातका धान उत्पादन गरेको छ । तसर्थ, अजोला धान खेतमा प्रयोग गर्न सकिन्छ जसले बढ्दो धान बालीमा उपलब्ध नाइट्रोजन उर्वरकको मात्रा बढाउँछ। यसका अतिरिक्त, अजोला अत्यधिक प्रोटिनेसियस, एमिनो एसिड, भिटामिन र खनिजले भरिपूर्ण हुने भएकाले यसलाई पशुपालनका लागि हरियो चाराको रूपमा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। दुधा गाईको दानाको रूपमा प्रयोग गर्दा अजोलाले दूध उत्पादन बढाउन मद्दत गर्छ, त्यसैगरी कुखुरा र हाँसलाई खुवाउँदा अण्डाको आकार र गुणस्तर बढाउँछ डा पन्थीका अनुसार।

बैंकको कार्यालय नजिकै ५*१*१ फिट क्षेत्रफलको खाल्डोमा पोलिथिन पानाले छोपेर अजोला इकाई निर्माण गरिएको थियो। लगभग 10-12 केजी उर्वर माटो पानामा समान रूपमा फैलिएको थियो र 15-20 सेन्टिमिटरको उचाइसम्म राम्ररी सुकेको 5-6 केजी गाईको गोबरमा पानी खन्याइयो। त्यसपछि खाडलमा रहेको पानीमा १००–१५० ग्राम सुपर फस्फेट मिसाएर पानीमा ४–५ केजी अजोला हाल्ने । डा पन्थीले अजोला छिटो बढ्ने र १०–१५ दिनमा खाडल ढाक्ने बताउनुभयो । त्यसबेलादेखि दैनिक झण्डै १ किलो अजोला काट्न सकिन्छ। एजोलाको द्रुत गुणन कायम राख्न र दैनिक उत्पादन 1 किलोग्राम कायम राख्न सुपर फस्फेट र गाईको गोबरको मिश्रण प्रत्येक 5-7 दिनको अन्तरालमा एक पटक थप्नु पर्छ।

कार्यकारी अध्यक्ष शंकरनाथ उप्रेतीले आजोलाको फसललाई ठूला पोखरीमा सार्ने र आगामी दिनमा बैंकले स्थानीय कृषक समुदायलाई उपलब्ध गराउने जसले कृषकलाई पशुपंक्षीको दानाको लागत घटाउन सहयोग गर्ने बताए । अझोला तिनीहरूको पशुधनको लागि उत्तम वैकल्पिक फिड विकल्प हुनेछ।

चित्र: गुलरिया-४, खैरीमा अजोला खेती प्रदर्शन गर्दै डा. मोहन पन्थी।

कृषि इन्टर्न ‘अखण्ड पछल्डाङ्गिया’ को सहयोगमा राष्ट्रिय खाद्या बैंकले तयार पारेको प्रतिवेदन ।