कृषि बालि नष्ट गर्दै आएको बाँदरको अनियन्त्रित अवस्थालाई रोक्न सक्ने उपायहरु
बिगत केहि बर्षयता नेपालको धेरै जसो पहाडी र तराईक जिल्लाहरुमा जंगली जनावर मानिने बाँदरको आतंक एकदम बढ्दो रहेको छ | कृषि बालि लगाइएका खेतहरूमा बाँदरको हुल आउने र बालि सखाप परेर जाने समस्यालाइ किसानहरुको मुख्य समस्या को रुपमा लिन सकिन्छ | देशमा विभिन्न जिल्लाका किसानहरुको खेतमा बाँदरको टोलीले धान, गहुँ उखेल्ने र मकै मास्ने समस्यालाइ लिएर गुनासो रहेको पाइन्छ | सयौंको संख्यामा बाँदर खेतबारीमा पस्ने र लगाइएको तरकारीबालि, गहुँ, मकै एकै छिनमा सखाप पारिदिने गरेका छन् | ६०-७० % सम्म क्षति पुर्याउने किसानहरुको भनाइ छ | बाँदरले गर्दा केहि जिल्लामा खाद्यान्न अभाव र खाद्य असुरक्षाको समेत समस्या देखिएको छ |
बाँदर धपाउन भनि किसानले विभिन्न तरिकाहरु अपनाउदै आएका छन्| उनीहरुले बारीमा मान्छेको जस्तो लुगा लगाएको बुख्याँचा राख्ने, गुलेली, ढुंगाले हान्ने, ताउला, गाग्री र थाल बजाएर धपाउने तथा अस्थायी टहरबाट दिन रात चौकीदारी दिने र स्थानिय सरकार बाट वितरण गरिएको बाँदर धपाउने मेसिन प्रयोग गर्दै आएका छन् | धपाउने क्रममा केहि किसानलाइ चोटपटक समेत लाग्ने गरेको छ र स्कूले बालबालिकाहरुले पढाई छोडेर समेत बारीको रेखदेख गर्ने गरेका छन् | यी तरिकाले केहि हदसम्म बाँदर भागे तापनि सबै तरिकाहरु अस्थायी भएकाले पूर्णरुपमा भने किसानहरु बाँदर धपाउन असफल रहेका छन् |
बाँदरले खेतबारी नष्ट गर्दै आएको समस्या भएको बर्षौ बित्दा पनि स्थायी समाधान ननिस्किए पछि किसानहरु किसान पेशाबाटै बिस्थापित हुन पुगेका छन् | कोहि गाउँका किसानहरु सहर तिर बसाइ सराइ गरिरहेका छन् भने कोहिले बारी बाँझो नै राख्दै आएका छन् |
बाँदर नियन्त्रण गर्न किसानले अपनाउन सक्ने केहि उपायहरु :
सरकारले ‘बाँदर हेरालुको प्रबन्ध’ तथा ‘एक घर एक बाँदर’ जस्ता कार्यक्रम ल्याए तापनि त्यति प्राभाब्कारी नरहेको किसानहरुको भनाई रहेको छ | सरकारका नीतिनियमले किसानको समस्या सम्बोधन गर्न आवश्यक देखिन्छ | त्यसैगरि, सरकारले किसानलाई बाँदरले नष्ट गरेको बालिको क्षतिपूर्ति दिन तथा अनुदानको व्यवस्था गर्न आवश्यक देखिन्छ |